Γιατί δεν υπάρχει κίνημα αντιεμβολιαστών στην Κούβα ;

Όλο και πιο πολύ, μεγάλα τμήματα του ευρωπαϊκού πληθυσμού εκφράζουν ανοιχτά τη δυσπιστία τους για τις πολιτικές καταπολέμησης του COVID-19. Η αντίδραση της παραδοσιακής πολιτικής είναι αντίδραση πανικού και χαρακτηρίζεται από πατερναλισμό και καταστολή: μια γενική υποχρέωση εμβολιασμού και περιορισμοί στην ελευθερία μετακίνησης. Δεν είναι αυτός ο τρόπος οικοδόμησης υποστήριξης στον πληθυσμό. Γι’ αυτό θα απαιτούνταν, τουλάχιστον, να ακουστούν οι φόβοι και οι ανησυχίες των μη εμβολιασμένων ανθρώπων. Αλλά επίσης παίζουν ρόλο και άλλα στοιχεία. Η σύγκριση με την Κούβα είναι ενδιαφέρουσα.

Πολλοί μη εμβολιασμένοι αμφιβάλλουν δικαίως για την ικανότητα ή/και την καλή πίστη των κυβερνήσεων που θέλουν τώρα να εμβολιάσουν το συντομότερο δυνατό. Δεν είναι και τόσο ακατανόητο.

Οι ευρωπαϊκές χώρες αυτοσχεδιάζουν από τον Μάρτιο του 2020. Δεν υπάρχει ομοιομορφία ή λογική στις πολιτικές αντιμετώπισης της πανδημίας COVID-19. Με παρόμοια ποσοστά μετάδοσης, τα μέτρα διαφέρουν πολύ από χώρα σε χώρα.

Στο Βέλγιο, όπου ζω, όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, ο αυτοσχεδιασμός ήταν ακατανόητος. Η βελγική κυβέρνηση περίμενε μέχρι τα μέσα Μαρτίου πριν αναλάβει δράση. Μετά από ενάμιση μήνα ήταν πολύ αργά. Εάν είχαν λάβει μέτρα νωρίτερα, ο ρυθμός εξάπλωσης θα ήταν πολύ χαμηλότερος και χιλιάδες θάνατοι  θα είχαν αποτραπεί. Και δεν φαίνεται να μαθαίνουν από τα λάθη τους. Η απάντηση σε κάθε νέο κύμα COVID-19 έρχεται αργά.

Αν και οι ειδικοί προειδοποιούσαν εδώ και χρόνια, η βελγική κυβέρνηση δεν ήταν προετοιμασμένη για μια πανδημία. Στην αρχή έλεγε ότι οι μάσκες δεν λειτουργούσαν, γιατί δεν ήταν (ακόμα) διαθέσιμες λόγω της κακής διαχείρισης. Μετά ξαφνικά έγιναν υποχρεωτικές.

Στο Βέλγιο, τον Σεπτέμβριο του 2021 με χειρότερους δείκτες τα μέτρα χαλάρωσαν, ενώ στην Ολλανδία, με καλύτερους δείκτες, έγιναν αυστηρότερα. Πώς εξηγείται αυτό; Στο Βέλγιο για να εφαρμόσουν μια νέα πολιτική πρέπει να συμφωνήσουν επτά Υπουργοί Υγείας, ενώ ταυτόχρονα, περιφερειάρχες και δήμαρχοι θεσπίζουν αυστηρότερους ή πιο χαλαρούς κανόνες και οι αρχηγοί των κομμάτων λουστράρουν την εικόνα τους σε βάρος της δημόσιας υγείας.

Όταν αυτή η δυσπιστία φτάνει στους δρόμους και στα κοινωνικά δίκτυα, η ακροδεξιά δεν έχει παρά να βάλει την μπάλα στα δίχτυα. Προσελκύουν στο πλευρό τους όσους είναι εύλογα δυσαρεστημένοι, απλώς δείχνοντας κατανόηση και υιοθετώντας τη δυσπιστία τους προς την κυβέρνηση. Ο στόχος, φυσικά, δεν είναι να ζητήσουν περισσότερη δημοκρατία για αυτούς που δεν έχουν φωνή. Η ιστορία μας διδάσκει γιατί ο στόχος της ακροδεξιάς είναι να επισπεύσει τη συγκρότηση ενός αυταρχικού καθεστώτος που αφήνει εντελώς έξω αυτούς τους ανθρώπους και οδηγεί στα άκρα την εκμετάλλευση των πάντων και όλων, από το 1%.

Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες στα μέτρα κατά του COVID-19 επικράτησε και εξακολουθεί να επικρατεί απόλυτο χάος. Αλλά στην πραγματικότητα, η δυσπιστία είναι πολύ βαθύτερη. Στην προηγούμενη μεγάλη κρίση, την τραπεζική του 2008, οι πολίτες είμασταν αυτοί που πλήρωσαν το τίμημα. Οι τράπεζες  αφού κερδοσκόπησαν με τα χρήματά μας ξέφυγαν και διασώθηκαν. Και οι απλοί άνθρωποι πληρώνουν τον λογαριασμό. Είναι προφανές ότι η δυσπιστία αφορά την ικανότητα της κυβέρνησης να διαχειριστεί μια κρίση.

Ήδη τον Ιανουάριο του 2020, σχεδόν δύο μήνες πριν αναλάβουν δράση οι πολιτικοί στην Ευρώπη, η κουβανική κυβέρνηση ξεκίνησε ένα εθνικό σχέδιο για την καταπολέμηση του κορωνοϊού. Ξεκίνησαν μαζικές εκστρατείες ενημέρωσης στις εργατικές γειτονιές και στην τηλεόραση. Ούτε αντικρουόμενες κυβερνήσεις ούτε επτά υπουργοί Υγείας που έπρεπε να συμφωνήσουν, ούτε συζητήσεις για υποχρεωτικές μάσκες.

Η κυβέρνηση ενήργησε αποφασιστικά και έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να αντιμετωπίσει ριζικά τον ιό. Δεν υπήρξαν εύκολες υποσχέσεις, ότι θα ανακτούσαμε το «βασίλειο της ελευθερίας» χάρη στα εμβόλια, ούτε χαλάρωση των μέτρων λόγω εκλογών ή έλλειψης πολιτικού θάρρους, αλλά σταθερά μέτρα. Μερικά παραδείγματα. Ο τουρισμός, η κύρια πηγή εισοδήματος αλλά και μετάδοσης, έκλεισε αμέσως. Τα παιδιά ηλικίας από έξι ετών και άνω, έπρεπε να φορούν μάσκα. Όταν επιβεβαιώθηκε ότι τα σχολεία ήταν επίσης σημαντικές εστίες μετάδοσης, στράφηκαν στην εκπαίδευση στο σπίτι, με πολύ καλή υποστήριξη, μεταξύ άλλων και από τη σχολική τηλεόραση.

«Με την επαρκή ενημέρωση του πληθυσμού σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία, οι Κουβανοί κατανοούν τη σημασία της παραμονής στο σπίτι. Γνωρίζουν πως μεταδίδεται η ασθένεια και αναλαμβάνουν την ευθύνη για την υγεία τη δική τους, των συγγενών και των γειτόνων τους», λέει η Aissa Naranjo, γιατρός στην Αβάνα.

Η υγειονομική περίθαλψη στην Κούβα επικεντρώνεται κυρίως στην πρόληψη και είναι εξαιρετικά αποκεντρωμένη. Κάθε γειτονιά έχει το δικό της πολυιατρείο και υπάρχει ισχυρός δεσμός εμπιστοσύνης ανάμεσα στον τοπικό πληθυσμό και το υγειονομικό προσωπικό. Από τον Μάρτιο του 2020, σχεδόν 30.000 «ιχνηλάτες κρουσμάτων» πήγαν πόρτα-πόρτα, στις πιο απομακρυσμένες γωνιές του νησιού, για να ελέγξουν κάθε οικογένεια εάν κάποιο μέλος της είχε μολυνθεί. Οι φοιτητές του πανεπιστημίου κινητοποιήθηκαν και αυτοί για να βοηθήσουν σε αυτή την ιχνηλάτηση. Στο Βέλγιο ο εντοπισμός πραγματοποιήθηκε από ανώνυμους μέσω τηλεφωνημάτων, κάτι που δεν εμπνέει ακριβώς εμπιστοσύνη.

Εν τω μεταξύ, όλα επικεντρώθηκαν στην ανάπτυξη εμβολίων κατά του κορωνοϊού. Τον Μάρτιο του 2021, τρία εμβόλια βρίσκονταν ήδη σε δοκιμαστική φάση. Η Κούβα έχει προς το παρόν πέντε δικά της εμβόλια, ένα από αυτά για παιδιά ηλικίας έως δύο ετών.

Οι διαφορές στις πολιτικές COVID-19 μεταξύ Κούβας και Βελγίου αντικατοπτρίζονται επίσης στα στοιχεία. Στα τέλη του 2020, στην Κούβα σημειώθηκαν 146 θάνατοι από COVID-19. Το ίδιο διάστημα, στο Βέλγιο, με τον ίδιο αριθμό κατοίκων, ο αριθμός των θανάτων άγγιξε τις 20.000. Αυτό πριν από την μετάλλαξη Δέλτα. Εδώ, ο χρόνος δεν βοήθησε την Κούβα. Τα δικά της εμβόλια ολοκληρώθηκαν μόνο τρεις μήνες αφότου άρχισε  να εξαπλώνεται η μετάλλαξη Δέλτα. Στο Βέλγιο, ο γρήγορος εμβολιασμός, που ξεκίνησε στα τέλη του 2020, κατέστησε δυνατή τη σημαντική μείωση του αριθμού θανάτων από την μετάλλαξη Δέλτα, τουλάχιστον στην αρχική φάση.

Στην πραγματικότητα, η μετάλλαξη Δέλτα έφτασε στην Κούβα πολύ νωρίς, όταν ακόμη δεν υπήρχαν εμβόλια. Η κορύφωση της μόλυνσης σημειώθηκε τον Ιούλιο. Αυτό προκάλεσε πολλούς θανάτους και ταρακούνησε το σύστημα υγείας. Αυτή η επισφαλής κατάσταση προστέθηκε στα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που προέκυψαν από τον οικονομικό αποκλεισμό των Ηνωμένων Πολιτειών, την απώλεια του τουρισμού και την αύξηση της τιμής των τροφίμων. Ως αποτέλεσμα, υπήρξε μεγάλη δυσαρέσκεια στον κόσμο. Μέσω των κοινωνικών δικτύων, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να υποκινήσουν αυτή τη δυσαρέσκεια και να τη διοχετεύσουν σε διαμαρτυρίες. Η προσπάθεια αυτή κατέληξε σε αποτυχία.

Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά Μόλις ξεκίνησε η εκστρατεία εμβολιασμού. Στις 20 Σεπτεμβρίου, κατά την έναρξη της εκστρατείας, υπήρξαν  πάνω από 40.000 νέες μολύνσεις και   69 θάνατοι ημερησίως. Σήμερα καταγράφονται 120 νέες μολύνσεις και ένας θάνατος την ημέρα. Στην Κούβα, τα παιδιά εμβολιάζονται επίσης από την ηλικία των δύο ετών. Στις 2 Δεκεμβρίου, το 90% των Κουβανών είχε λάβει την πρώτη δόση του εμβολίου. Είναι το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στον κόσμο, μετά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και το υψηλότερο στη Λατινική Αμερική. Στο Βέλγιο είμαστε στο 75%.

Σε πολλούς ανεμβολίαστους στην Ευρώπη φαίνεται ύποπτο ότι η κυβέρνηση παρέχει τα εμβόλια δωρεάν, καθώς για άλλα φάρμακα πρέπει να πληρώνεις όλο και περισσότερα και. η υγειονομική περίθαλψη, χρόνο με το χρόνο, κοστίζει περισσότερο στους ασθενείς . Και τώρα, ξαφνικά, όλοι «πρέπει» να εμβολιαζόμαστε δωρεάν. Πολλοί αναρωτιούνται αν αυτό κρύβει κάτι. Είναι συνωμοσιολόγος όποιος κάνει αυτή την ερώτηση;

Ο κόσμος ξέρει ότι οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες κοιτάζουν μόνο το κέρδος και δεν παίρνουν πάντα στα σοβαρά την ασφάλεια των ανθρώπων. Μεταξύ 1940 και 1980 εκατομμύρια μελλοντικές μητέρες έλαβαν DES (διαιθυλοστιλβεστρόλη) κατά των αποβολών και στη δεκαετία του 1960 το Softenon συνταγογραφήθηκε κατά της ζάλης της εγκυμοσύνης. Αυτές οι αποφάσεις δημιούργησαν χιλιάδες παραμορφωμένα μωρά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Purdue Pharma, που ανήκει στην πλούσια οικογένεια Sackler, πουλούσε μέχρι πρόσφατα το ισχυρό παυσίπονο OxyContin, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι είναι εξαιρετικά εθιστικό.

Η Purdue είναι υπεύθυνη για το θάνατο χιλιάδων Αμερικανών και τον εθισμό εκατομμυρίων. Το Fentanyl, που εφευρέθηκε από τον Paul Janssen του ομώνυμου βελγικού φαρμακευτικού γίγαντα (τώρα τμήμα της Johnson & Johnson), είναι επίσης ένα εξαιρετικά εθιστικό αναλγητικό που ήταν δωρεάν διαθέσιμο στις Ηνωμένες Πολιτείες και προωθήθηκε σε μεγάλο βαθμό. Η Johnson & Johnson καταδικάστηκε για αυτή την υπόθεση.

Ο κόσμος ξέρει  επίσης ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες χρεώνουν πολύ υψηλές τιμές για τα εμβόλια τους και ότι επιδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από την κυβέρνηση, ενώ τους επιτρέπεται να αποκομίζουν δισεκατομμύρια κέρδη. Όταν οι ίδιες εταιρείες λένε στη συνέχεια ότι είναι απαραίτητη μια άλλη αναμνηστική δόση, αυτό προκαλεί ευνόητα υποψίες, ακόμα κι αν η ανάγκη αυτή είναι επιστημονικά σωστή.

Στην Κούβα δεν υπάρχει ιδιωτική φαρμακοβιομηχανία. Όλα τα εμβόλια κατά του COVID-19 κατασκευάζονται από κρατικά βιοϊατρικά εργαστήρια. Το 80% των εμβολίων που χρησιμοποιούνται στα προγράμματα εμβολιασμού της χώρας είναι εθνικής παραγωγής. Εδώ δεν θα βρείτε εξωφρενικές τιμές ή τοκογλυφικά κέρδη.

Από την παιδική ηλικία ολόκληρος ο πληθυσμός εμβολιάζεται κατά μιας σειράς ασθενειών, όπως και εδώ στην Ευρώπη. Αυτός είναι ένας από τους κύριους παράγοντες της πολύ ταχείας αύξησης του προσδόκιμου ζωής στην Κούβα τις τελευταίες δεκαετίες. Στην Κούβα, το προσδόκιμο ζωής είναι υψηλότερο από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες και η βρεφική θνησιμότητα είναι χαμηλότερη. Τα εμβόλια έχουν επίσης αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικά τους τελευταίους μήνες.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι κάθε Κουβανός όχι μόνο εμπιστεύεται τις εθνικές φαρμακευτικές εταιρείες του, αλλά νιώθει περήφανος για αυτές.

Η πραγματική επιστήμη και η ψευδοεπιστήμη χρησιμοποιούνται συχνά για τη διαφήμιση όλων των ειδών εδώ στην Ευρώπη: συμπληρώματα διατροφής, τέλειες πάνες, προϊόντα περιποίησης μαλλιών, υπερηχητικά κινητά… Ως αποτέλεσμα, η επιστήμη έχει χάσει μεγάλο μέρος του κύρους της σε πολλούς ανθρώπους. Η συχνές έρευνες για απάτες μεγάλης κλίμακας (σκεφτείτε το diesel gate) κάνουν τους ανθρώπους ακόμη πιο καχύποπτους.

Επιπλέον, επειδή πολλοί άνθρωποι εγκαταλείπουν τη δευτεροβάθμια ή την τριτοβάθμια εκπαίδευση δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα στατιστικά στοιχεία ή την αναπαραγωγή τους στα άρθρα. «Νοσηλεύονται στα νοσοκομεία τόσοι εμβολιασμένοι όσοι ανεμβολίαστοι , σωστά;».

Όλα αυτά εξηγούν γιατί μεγάλες ομάδες ανθρώπων έλκονται από θεωρίες συνωμοσίας ή, τουλάχιστον, θέλουν να τις πάρουν στα σοβαρά επειδή πιστεύουν ότι «αυτοί» προσπαθούν να μας κάνουν να πιστέψουμε κάτι. Ότι «θέλουν» να μας αναγκάσουν να συμμορφωθούμε με μια σειρά από πράγματα: διαβατήριο COVID, εμβόλια κ.λπ. Οι «Αυτοί» είναι, λοιπόν, μια συνένωση πολιτικών, ειδικών και ΜΜΕ.

Στην Κούβα, o κόσμος γίνεται αποδέκτης επαγγελματικών  διαφημίσεων πολύ σποραδικά. Η επιστήμη προσεγγίζει τον κόσμο μέσω της υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης και μη εμπορικών μέσων. Ακόμη και πριν από την πρώτη μόλυνση, είπαν στην τηλεόραση σε όλους τους Κουβανούς τι είναι ο COVID-19, πώς αναπτύχθηκε η πανδημία σε όλο τον κόσμο, τι μπορεί να γίνει γι’ αυτήν και, κατά συνέπεια, ποια μέτρα έπρεπε να ληφθούν.

Ο πληθυσμός της Κούβας γνωρίζει ότι οι επιστήμονές του εργάζονται για το κοινό καλό της χώρας τους. Ο πληθυσμός το βλέπει αυτό σχεδόν κάθε χρόνο, για παράδειγμα, στις προληπτικές εκκενώσεις των πόλεων και των χωριών που βρίσκονται στη διαδρομή των τυφώνων, που έχουν σχεδιαστεί από τους καλύτερους μετεωρολόγους στον κόσμο. Είδε πώς ο HIV περιορίστηκε γρήγορα με ισχυρά μέτρα πρόληψης, πώς ο δάγκειος πυρετός και ο Ζίκα αντιμετωπίζονται επιστημονικά, αποτελεσματικά και με διαφάνεια, με αποτέλεσμα έναν ελάχιστο αριθμό θυμάτων.

Η αποτελεσματική διαχείριση της πανδημίας προϋποθέτει αλληλεγγύη. Η πλειοψηφία του πληθυσμού, που προσωπικά έχει λίγα να φοβάται από την ασθένεια, πρέπει να είναι αλληλέγγυα με τις μειονότητες των (πολύ) ηλικιωμένων και σωματικά αδύναμων ανθρώπων. Ο εμβολιασμός είναι σημαντικός για έναν φυσιολογικό άνδρα ή γυναίκα, αλλά και για τα παιδιά, ώστε να μειωθεί η κυκλοφορία του ιού στην κοινότητα όσο το δυνατόν συντομότερα προς όφελος των πιο αδύναμων. Οι περισσότεροι -και στην Ευρώπη- θεωρούν ότι είναι αρκετός αυτός ο λόγος για να συμμετάσχουν. Αυτό ισχύει και για τη συμμόρφωση με τα μέτρα ασφαλείας.

Είναι πραγματικά εκπληκτικό το γεγονός ότι δεν υπάρχει περισσότερος κόσμος στην Ευρώπη που να λέει: «Είμαι υγιής και αρκετά δυνατός, δεν χρειάζομαι το εμβόλιο, οι υπόλοιποι πρέπει να το κάνουν».

Γιατί ολη η εμπορική και νεοφιλελεύθερη κουλτούρα εδώ υπενθυμίζει καθημερινά στον κόσμο ότι το καθήκον του είναι να εξελίσσεται, να πηγαίνει όλο και καλύτερα στη ζωή, και αυτό νοείται ως να πλουτίζει περισσότερο. Το ιδανικό είναι η απόλυτη αυτονομία, όχι η εξάρτηση από τους άλλους, πολύ περισσότερο από το «Κράτος» , αλλιώς είσαι ένας επωφελούμενος. Έτσι, τα συνδικάτα είναι οι προστάτες αυτών των «επωφελούμενων». Πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε το Κράτος, να κόψουμε την κοινωνική και υγειονομική περίθαλψη. Πρόκειται για έναν πολιτισμό που δεν προάγει την αλληλεγγύη.

Οι Κουβανοί και οι Κουβανές δεν βρίσκονται σε κατάσταση ανταγωνισμού ή «ο σώζων εαυτό σωθήτω». Ο πληθυσμός της Κούβας γνωρίζει εκ πείρας ότι μόνο μαζί μπορούν να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες προκλήσεις της χώρας. Το να ξεπερνούν τα προβλήματα μαζί είναι αυτό που έχουν συνηθίσει, δυστυχώς σήμερα περισσότερο από ποτέ. Το να βοηθάνε τους γείτονες, να καθαρίζουν τη γειτονιά μαζί, να κάνουν συναντήσεις και να παίρνουν αποφάσεις μαζί στο χώρο εργασίας κ.λπ., είναι ο τρόπος ζωής τους.

Η αλληλεγγύη είναι μέρος του DNA τους. Για δεκαετίες στέλνουν γιατρούς, νοσηλευτές και δασκάλους στον υπόλοιπο κόσμο. Μια μικρή χώρα έντεκα εκατομμυρίων κατοίκων, με δέκα φορές λιγότερους πόρους από το Βέλγιο, έστειλε γιατρούς για να καταπολεμήσουν τον COVID σε χώρες τόσο μακρινές όσο η Ιταλία.

Αυτή η στάση και ο τρόπος ζωής είναι ο τέταρτος λόγος για τον οποίο υπάρχουν λίγοι ή καθόλου αντιεμβολιαστές στην Κούβα.