Ξεκίνησε παρουσία πλήθους κόσμου η μεγάλη συναυλία – αφιέρωμα της ΚΕ του ΚΚΕ προς τιμήν του Μίκη Θεοδωράκη, στην Ζάτουνα, εκεί όπου απόψε θα παρουσιαστούν και οι «Αρκαδίες» του μεγάλου μουσικοσυνθέτη στον τόπο που δημιουργήθηκαν.
Στην συνέχεια, ανέβηκε στο βήμα ο Νίκος Κουτουμάνος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ για την κεντρική ομιλία στην εκδήλωση.
Ο κ. Κουτουμάνος είπε μεταξύ άλλων:
Το ΚΚΕ πιστό στο ραντεβού του με το μεγάλο Μίκη Θεοδωράκη τιμάει τον μεγάλο μουσουργό όπως του αξίζει κι όπως του πρέπει!
Πριν από 2 χρόνια όταν έφυγε από κοντά μας, τον αποχαιρετίσαμε όπως ο ίδιος ζήτησε, τιμώντας το συγκλονιστικό του έργο που έφερε την ποίηση των μεγαλύτερων ποιητών του λαού μας στα χείλη και τις καρδιές εκατομμυρίων λαϊκών οικογενειών σε όλο τον κόσμο.
Σήμερα, δύο χρόνια μετά, συναντιόμαστε ξανά εδώ στη Ζάτουνα που ο Μίκης εξορίστηκε από τη χούντα τον Αύγουστο του 1968 έως τον Οκτώβρη του 1969.
Με την επιβολή της δικτατορίας ο Μίκης Θεοδωράκης ξεκίνησε την αντίσταση ενάντια στη Χούντα, βγήκε στην παρανομία, άλλαζε καθημερινά σπίτια τηρώντας τους απαραίτητους κανόνες συνωμοτικότητας. Συμμετέχει στο Πατριωτικό Μέτωπο του οποίου αποτελεί και τον πρόεδρο.
Τελικά συνελήφθη τον Αύγουστο του 1967, φυλακίστηκε αρχικά στη Γενική Ασφάλεια στην Μπουμπουλίνας κι έπειτα στις φυλακές Αβέρωφ. Το 1968, χάρη σε διεθνείς πιέσεις, ο Μίκης αποφυλακίζεται και τίθεται σε κατ’ οίκον περιορισμό στο Βραχάτι.
Στη συνέχεια καθώς το καθεστώς διαπίστωσε ότι στο Βραχάτι δεν μπορούσε να περιορίσει τη δράση του, αλλά και για να του σπάσει το ηθικό, περισσότερο όμως για να αποτρέψει το ενδεχόμενο δραπέτευσης του στο εξωτερικό, μιας και ο Μίκης ήταν ήδη σύμβολο της αντιδικτατορικής πάλης, αποφάσισε τον Αύγουστο του 1968 τη μεταφορά του εδώ στη Ζάτουνα.
Τη φύλαξή του αναλαμβάνει μια διμοιρία χωροφυλάκων. Ο ίδιος είχε το δικαίωμα να κυκλοφορεί στο χωριό μόνο για τέσσερις ώρες τη μέρα, με συνοδεία δύο αστυνομικών και ήταν υποχρεωμένος να παρουσιάζεται δύο φορές τη μέρα στο αστυνομικό τμήμα. Δεν του επιτρεπόταν να επικοινωνεί με τον κόσμο, να διατηρεί αλληλογραφία, ενώ οι έλεγχοι ήταν διαρκείς και στο σπίτι που διέμενε και στην οικογένειά του. Η μοναδική «παραχώρηση» που είχε κατακτήσει ήταν το πιάνο του που του είχαν επιτρέψει να πάρει μαζί του.
Σε αυτές τις ασφυκτικές συνθήκες, ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν ιδιαίτερα παραγωγικός. Έως τον Οκτώβρη του 1969, οπότε μεταφέρθηκε στις φυλακές του Ωρωπού, συνέθεσε 11 κύκλους τραγουδιών με τον τίτλο «Αρκαδίες» σε ποίηση δική του, Μάνου Ελευθερίου, Ανδρέα Κάλβου, Αγγελου Σικελιανού, Τάκη Σινόπουλου, Μανόλη Αναγνωστάκη, Νότη Περγιάλη και Κώστα Καλατζή και τη μουσική της ταινίας «Ζ» του Κώστα Γαβρά.
Στη Ζάτουνα συνέγραψε ένα σημαντικό τμήμα του έργου του. Και βέβαια η προσωπικότητά του ήταν τόσο μεγάλη που δεν μπορούσαν να αντισταθούν ουτε οι δεσμοφύλακές του. Οι αστυνομικοί γίνονται το… κοινό που ακούει για πρώτη φορά αυτές τις μελωδίες του Μίκη. Και βέβαια, παρά τις απαγορεύσεις, με διάφορους τρόπους καταφέρνει να στέλνει μαγνητοταινίες με τα καινούργια έργα του στο εξωτερικό (όπου είχαν καταφέρει να βγουν η Μαρία Φαραντούρη και ο Αντώνης Καλογιάννης με τη λαϊκή Ορχήστρα του). Διηγείται χαρακτηριστικά ο Μίκης Θεοδωράκης:
Οταν είχα γράψει την 1η Αρκαδία, ήταν νομίζω, πέντε τραγούδια και τα οποία θέλαμε οπωσδήποτε να τα στείλουμε κάτω (σ.σ. στην Αθήνα). Ηταν η πρώτη μας δουλειά, ας το πούμε. Επειδή ο γιος μου είχε κτυπήσει, τον είχε κτυπήσει εδώ πέρα η αστυνομία και είχε κάτι προβλήματα πραγματικά αρρώστιας, ζητούμε άδεια να πάει κάτω, να πάει κάτω ο γιος μας στην Αθήνα. Μετά από πολύ καιρό ήρθε η άδεια να κατέβει κάτω μόνος του βέβαια, και η γυναίκα μου του έραψε τα τραγούδια αυτά, του τα έραψε γραμμένα σε κορδέλα μαγνητοφώνου στις βάτες του πανωφοριού του. Την νύχτα όμως ξύπνησε και μου λέει, “θα τον ψάξουνε και πρέπει να κάνουμε κάτι άλλο”.
Και σηκώνεται τη νύχτα η γυναίκα μου, βγάζει από τις βάτες τα τραγούδια αυτά, ξηλώνει τα κουμπιά του πανωφοριού του, τα πέντε τραγούδια τα κάνει πέντε κουμπιά, τα ράβει γύρω-γύρω με μάλλινο και τα ‘ραψε πάνω στο πανωφόρι του. Την άλλη μέρα το παιδί ήρθε το πήρε η φρουρά, το πήγε πάνω στο τμήμα. Πραγματικά του ‘βγαλαν το πανωφόρι, του ξήλωσαν τις βάτες, του ξήλωσαν όλα, αλλά δεν είχαν δει τα κουμπιά. Η γυναίκα μου ήταν πρωτοπόρος σ’ αυτή την φαντασία.
Σε μήνυμα του Μίκη Θεοδωράκη από τη Ζάτουνα, που μεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας και σώζεται στο Αρχείο του ΚΚΕ, διαβάζουμε: «Αυτά τα τραγούδια που γράφω τώρα όπως εκείνα που θα γράψω και αύριο είναι αφιερωμένα σε σας, δηλαδή σε όλους τους ανθρώπους που πιστεύουν στον άνθρωπο, που πιστεύουν στη ζωή, στο δίκιο, στη δημοκρατία και την ελευθερία και που έχουν τάξει σκοπό της ζωής τους τον αγώνα για την υπεράσπισή τους. Αφιερώνονται ιδιαίτερα στους Ελληνες αγωνιστές της ελευθερίας και τους ξένους φίλους του λαού μας που μας συμπαραστέκονται στον δύσκολο αγώνα μας». Και ολοκληρώνει τον χαιρετισμό του λέγοντας: «Δεν υπάρχει άλλος δρόμος από τον ανελέητο αγώνα έως την τελική νίκη. Κι ας μην ξεχνάμε ποτέ ότι η λευτεριά δε χαρίζεται, η λευτεριά κερδίζεται. Γεια χαρά».
Η «Αρκαδία Ι» αποτελείται από τραγούδια σε στίχους του ίδιου του Μίκη. Με αφορμή τις βιαιοπραγίες σε βάρος του μικρού του γιού από τους χωροφίλακες αλλά και με έντονους συμβολισμούς και ειρωνεία για την κατάσταση της χώρας, γράφει: «Ο γιος μου είναι εννιά χρονών εννιά χειμώνες εννιά καλοκαίρια / του βάλαμε στο βλέμμα κεραυνό τις θάλασσες κρατά στα δυο του χέρια. / Τα χέρια του τα σήκωσαν ψηλά την πλάτη του κολλήσανε στον τοίχο / μετράνε της ανάσας του τον ήχο κι ανασκαλεύουν τη μικρή του την καρδιά. / Να ζούσαμε σε γκέτο εβραϊκό γύρω Γερμανούς φρουρούς θηρία / Ζάτουνα, χίλια εννιακόσια εξήντα οκτώ την τρίτη μου περνάμε εξορία»…
Την ίδια περίοδο ο Μάνος Ελευθερίου αναζητά συνθέτη να μελοποιήσει έναν κύκλο τραγουδιών του. Οι στίχοι του δεν κατάφεραν να μελοποιηθούν, αφού καμία εταιρεία δεν έβγαζε αυτά τα τραγούδια. Ετσι, αποφάσισε ότι ο Μίκης είναι η μόνη λύση. Μετά από πολύ κόπο και ολόκληρη μυστική επιχείρηση καταφέρνει τελικά να του στείλει στη Ζάτουνα δύο κύκλους τραγουδιών και ο Μίκης τους μελοποιεί, δημιουργώντας τις «Αρκαδίες» ΙΙ και ΙΙΙ. Γράφει μουσική πάνω σε εξαιρετικούς στίχους του Ελευθερίου με έντονες πάλι αλληγορίες και αναφορές στα δύσκολα χρόνια της χούντας: «Πήρε τη νύχτα ο χαμός και τ’ όνειρο μαχαίρια / ψεύτικος ήταν ο χρησμός / πως θα γυρίσει ο ποταμός / με δέκα περιστέρια…”.
Η αγάπη του Μ. Θεοδωράκη για την ελληνική ποίηση, που έχει ήδη αποδώσει μέχρι τότε τεράστια τραγούδια με τις μελοποιήσεις του, τον οδηγεί να στραφεί στην ποίηση του Ανδρέα Κάλβου και να μελοποιήσει αποσπάσματα από τις «Ωδές» του για να ισχυροποιήσει το αντιδικτατορικό φρόνημα και να ξεσηκώσει τους όποιους απαθείς Ελληνες: «Οσοι το χάλκαιον χέρι / βαρύ φόβου αισθάνονται, / ζυγόν δουλείας ας έχωσι / θέλει αρετή και τόλμην η ελευθερία»… Ετσι γεννιέται η «Αρκαδία 4 ΙV».
Ακολούθησαν η «Αρκαδία V» πάνω στο «Πνευματικό Εμβατήριο», το δημοφιλέστερο ίσως αντιστασιακό ποίημα του Αγγελου Σικελιανού, που καλεί «να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα», καθώς και οι «Αρκαδίες» VI και Χ σε ποίηση του ίδιου του Μίκη και οι «Αρκαδίες» VII σε ποίηση Τάκη Σινόπουλου, VIII σε ποίηση Μανώλη Αναγνωστάκη και IX σε ποίηση Κώστα Καλατζή. Στη συνέχεια είχε αρχίσει να μελοποιεί το ποίημα «Ηλιε μου βγες» του Νότη Περγιάλη, αρχίζοντας τον κύκλο τραγουδιών «Αρκαδία XI», όμως η μεταφορά του συνθέτη από τη Ζάτουνα στις φυλακές του Ωρωπού, τον Οκτώβρη του 1969, είχε ως αποτέλεσμα να μην ολοκληρωθεί ποτέ η σύνθεση της ενδέκατης «Αρκαδίας”.
Στο τελευταίο σημείωμα που άφησε στον ΓΓ της ΚΕ σύντροφο Δημήτρη Κουτσούμπα, ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε ότι φτάνοντας στο τέλος της ζωής του οι λεπτομέρειες σβήνουν και μένουν “τα μεγάλα μεγέθη”. Είναι γνωστό ότι υπήρξαν περιπτώσεις που οι δρόμοι δεν ταυτίστηκαν, που υπήρξαν διαφωνίες. Το ίδιο γνωστό όμως είναι ότι αυτές δεν στάθηκαν ικανές για να μη δει ότι τις μεγάλες του στιγμές τις έζησε μαζί με το ΚΚΕ, σε συμπόρευση μαζί του.
Ο Μίκης Θεοδωράκης δεν είχε μία συνηθισμένη ζωή. Τιμήθηκε, αγαπήθηκε, η φήμη του έφτασε στα πέρατα της Γης. Τον τραγούδησαν οι μεγαλύτεροι τραγουδιστές και τα μεγαλύτερα συγκροτήματα, έπαιξαν τη μουσική του φημισμένες ορχήστρες, γνωρίστηκε με ιερά τέρατα της Τέχνης παγκόσμια, ταξίδεψε σε όλο τον πλανήτη.
Κι όμως οι πιο σημαντικές στιγμές για αυτόν, το μεγάλο μέγεθος της ζωής του ήταν όταν βρέθηκε με το ΚΚΕ. Αυτό κράτησε ως απόσταγμα της ζωής και του έργου του.
Γι’ αυτό και τα πιο ευτυχισμένα χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη ήταν αυτά που έζησε στο πλάι του ΚΚΕ, όπως δήλωσε και ο ίδιος στην εκδήλωση που διοργάνωσε η ΚΕ για να τιμήσει τα 90 χρόνια της ζωής του το 2015, την περίοδο που ο ίδιος δήλωνε παρών και στον δίκαιο αγώνα του λαού μας για την κατάργηση των μνημονίων και όλων των αντεργατικών εφαρμοστικών νόμων τους.
Έλεγε τότε:
Τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια μου τα έζησα στις γραμμές του ΚΚΕ”, “Εθνική Αντίσταση, Εμφύλιος Πόλεμος, οι διώξεις που ακολούθησαν την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, η βαθιά παρανομία με την ένοπλη προσπάθεια το 1944 μέσα στην Αθήνα, που πνίγηκε στο αίμα, η Ικαρία και η Μακρόνησος, η αναγεννητική προσπάθεια μέσα από την ΕΔΑ και τους Λαμπράκηδες. Η παράνομη δράση με την ίδρυση του Πατριωτικού Μετώπου, δέκα μέρες μετά την επικράτηση της χούντας. Αργότερα, υποψήφιος δήμαρχος του ΚΚΕ στην Αθήνα και τέλος η εκλογή μου ως βουλευτής του Κόμματος το 1981 και 1985”. Αυτά τα λόγια είναι πλάι στην αξεπέραστη μουσική του μία μεγάλη παρακαταθήκη, μία δικαίωση που τοποθέτησε τις μεγάλες αξίες και τα μεγάλα μεγέθη στη θέση τους. Που του έδωσε τη θέση που του πρέπει στην Ιστορία.
Αυτές τις παρακαταθήκες μας έχει αφήσει ο Μίκης Θεοδωράκης μέσα από την πορεία και το έργο του. Πάντα η έμπνευσή του βασιζόταν στους αγώνες του λαού για δουλειά, προκοπή, λευτεριά. Σε αυτές τις σταθερές ράγες κινούμαστε και εμείς, από τους ίδιους αγώνες εμπνεόμαστε, τα ίδια διδάγματα που είναι διαχρονικά και επίκαιρα έχουμε: Ξέρουμε ότι τα αφεντικά και το κράτος τους δεν αρκούνται ποτέ σε ότι έχουν, ποτέ δεν αρκούν τά κέρδη, ποτέ δε σταματάει ο ανταγωνισμός μεταξύ τους, αλλά πάντα την πληρώνει ο εργαζόμενος λαός, το μόνιμο υποζύγιο!
Γιατί τίποτα δεν γίνεται στην τύχη, το κράτος είναι ταχύτατο και ικανότατο στην υλοποίηση πολιτικών για την ενίσχυση των κερδών των μεγαλοεπιχειρηματιών, δυσλειτουργικό και εχθρικό για τα λαϊκά συμφέροντα.
Δες τε: Εκατοντάδες στρέμματα δασών, καλλιεργειών, Εκατοντάδες σπίτια και περιουσίες, καταστρέφονται από τις πυρκαγιές το καλοκαίρι, από τις πλημύρες το χειμώνα, δεκάδες συνάνθρωποί μας χάνουν τις ζωές τους.
Είναι τα αποτελέσματα της αισχρής πολιτικής τους, που έχει καταλήξει στον ψυχρό οικονομικό απολογισμό ότι καλλίτερα είναι να αποζημιώνεις παρά να προλαμβάνεις! Αυτή είναι η γραμμή της ΕΕ και των Ελληνικών κυβερνήσεων που την εφαρμόζουν με θρησκευτική ευλάβεια.
Στην εκδήλωση το “παρών” δίνουν, μεταξύ άλλων, ο Δήμαρχος Γορτυνίας, Ευστάθιος Κούλης, ο πρόεδρος της ΤΚ Ζάτουνας, Γιώργος Κανελλόπουλος. Ακόμη ο Νίκος Σοφιανός, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Τηλέμαχος Δημουλάς, μέλος της Γραμματείας της ΚΕ, η Βαγγελιώ Πλατανιά, μέλος της ΚΕΟΕ, καθώς και ο βουλευτής του ΚΚΕ, Νίκος Παπαναστάσης. Επίσης, ο γραμματέας του ΣΠ Πελοποννήσου της ΚΝΕ, Παναγιώτης Κοσκινάς. Στη Ζάτουνα βρίσκεται και ο τερματοφύλακας του Αστέρα Τρίπολης, Νίκος Παπαδόπουλος. Επίσης η υποψήφια Δήμαρχος Γορτυνίας με τη Λαϊκή Συσπείρωση, Λένα Βούλγαρη, και ο Νίκος Γόντικας, μέλος της ΕΠ Πελοποννήσου και περιφερειακός σύμβουλος Πελοποννήσου με τη «Λαϊκή Συσπείρωση».
Στην έναρξη της μεγάλης εκδήλωσης της ΚΕ του ΚΚΕ διαβάστηκε χαιρετισμός του Παρασκευά Παρασκευόπουλου, προέδρου του Μουσείου Μίκη Θεοδωράκη Ζάτουνας. Σε αυτόν σημειώνει πως «Πέρασαν δύο χρόνια από την ημέρα που ο αγαπημένος μας, ο παγκόσμιος Μίκης πέρασε στη ζώσα αιωνιότητα.
Χαιρετίζω την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ να τιμήσει τη δεύτερη επέτειο από το θάνατό του, εδώ, μπροστά στην Κιβωτό του, όπως συνήθιζε να αποκαλεί το Μουσείο.
Εδώ στη Ζάτουνα, το 1968-1969, ο Μίκης, μετέτρεψε την απομόνωση, τον εκτοπισμό του από τη Χούντα των Συνταγματαρχών, σε παγκόσμιο φάρο αγώνων και αντίστασης για την ελευθερία και τη δημοκρατία.
Από εδώ, έγινε ένας τεράστιος τηλεβόας μηνυμάτων αντίστασης στην παγκόσμια κοινήγνώμη, που στη συνέχεια, επέστρεφαν ως κύματα αλληλεγγύης στον αγώνα των Ελλήνων ενάντια στο φασισμό.
Εδώ, στη Ζάτουνα, έγραψε και τις Αρκαδίες του. Στις 2 και 3 Σεπτεμβρίου πραγματοποιούμε το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Μίκη Θεοδωράκη Αρκαδίες Ζάτουνα, και ένα μεγάλο αφιέρωμα για τα 50 χρόνια από τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη.
Τιμούμε τον Μίκη, τον Λαμπράκη και τους Λαμπράκηδες!»