Η 10η Ιούνη, είναι μια μέρα που προσφέρεται για «να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι», τι σημαίνει στην πράξη ο ναζισμός/φασισμός, που — δυστυχώς — τα τελευταία χρόνια έχει ξαναρχίσει να σηκώνει κεφάλι.
Περιγράφοντας με απλά λόγια τον τρόπο σκέψης και δράσης, όσων πιστεύουν και υπηρετούν τη φασιστική ιδεολογία, ο υπαρξιστής φιλόσοφος Ζαν-Πωλ Σαρτρ έλεγε πως «Ο φασισμός δεν ορίζεται από τον αριθμό των θυμάτων, αλλά από τον τρόπο που τα σκοτώνει». Μια αρκετά καθαρή εικόνα, σχετικά με την επινοητικότητα των Ναζί στις μεθόδους φρίκης και αρρωστημένης επιβολής της ναζιστικής ιδεολογίας στον άμαχο πληθυσμό, μας προσφέρουν και τα εκατοντάδες μικρά ολοκαυτώματα που διενεργήθηκαν στο διάστημα από την έναρξη (1939) μέχρι το τέλος (Μάης 1945) του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε αρκετές χώρες του κόσμου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Από τις εκατοντάδες Ολοκαυτώματα που διαπράχτηκαν από τους χιτλερικούς, ξεχωρίζει η μεγάλη σφαγή στο χωριό Lidice της Τσεχοσλοβακίας, στις 10 Ιούνη 1942, όπου με εντολή του Χίτλερ εκτελέστηκαν, όλοι οι άνδρες του χωριού. Επίσης, δεκάδες γυναίκες και παιδιά (αρχικά παραδόθηκαν στη Γκεστάπο και στη συνέχεια οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης), δολοφονήθηκαν, πέθαναν από τις κακουχίες ή δηλητηριάστηκαν με αέρια!
ην ίδια ακριβώς ημερομηνία (10 Ιούνη), αλλά διαφορετικό έτος με το Lidice, θηριωδίες των χιτλερικών στρατευμάτων συντελέστηκαν στην Ελλάδα και τη Γαλλία. Αναφερόμαστε στο:
- Δίστομο, που στις 10 Ιούνη 1944, συντελέστηκε στην Ελλάδα από τα στρατεύματα κατοχής των Γερμανών, εκτελέστηκαν από τους χιτλερικούς 296 γυναικόπαιδα και άγνωστος αριθμός στη γύρω περιοχή και στο δρόμο Θήβας- Λιβαδειάς
- χωριό Οραντούρτ- Συρ Γκλαν της Βορειοδυτικής Γαλλίας, όπου στις 10 Ιούνη 1944 εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από Γερμανούς στρατιώτες του συντάγματος των SS με την ονομασία «Ο Φύρερ», 642 άμαχοι.
Οι 3 αυτές σφαγές αμάχων που συνέβησαν την ίδια ημερομηνία του ’42 και ’44, είναι μερικές από τις εκατοντάδες σφαγές των ναζιστικών στρατευμάτων στις χώρες όπου είχαν επιτεθεί.
Χωρίς να υποτιμούμε τις θηριωδίες που διαπράχτηκαν από τα χιτλερικά στρατεύματα και τους κάθε είδους συνεργάτες τους στην περίοδο 1939 – 1945 στην Ελλάδα (Καλάβρυτα, Κάνδανος, Χωρτιάτης κλπ) και άλλες χώρες του κόσμου, ξεχωρίζει η μεγάλη σφαγή και η ισοπέδωση στο μικρό χωριό Lidice της Τσεχίας. Το χωριό αυτό, που βρίσκεται σε απόσταση 20 χλμ. από την Πράγα, καταστράφηκε, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου από τους Ναζί.
Αυτό που όρισε τη μαρτυρική μοίρα του Lidice ήταν μία από τις πιο διάσημες πράξεις αντίστασης στην κατεχόμενη Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Πολέμου, όταν — στις 27 Μάη 1942 — Τσέχοι και Σλοβάκοι αντιστασιακοί τραυμάτισαν θανάσιμα σε ενέδρα τον Ράινχαρντ Χάιντριχ (Reinhard Heydrich).
Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως ο Χάιντριχ (No 2 στην ιεραρχία της ηγεσίας των SS μετά τον Χίμλερ), θεωρήθηκε πρωτεργάτης του σχεδιασμού και της υλοποίησης του σχεδίου της «Τελικής Λύσης» για το εβραϊκό ζήτημα (εξόντωση των Εβραίων με τα ολοκαυτώματα). Μάλιστα, οι ίδιοι οι συνεργάτες του στα SS, του είχαν δώσει το προσωνύμιο «ξανθό κτήνος» ή «ο δήμιος Heydrich». Σε ανταμοιβή για το ζήλο που επέδειξε στην παράνοια του μίσους- όπως εκφράστηκε με το σχέδιο αφανισμού των Εβραίων- ο Χίτλερ, διόρισε τον Χάιντριχ «Προστάτη του Ράιχ» στην Τσεχοσλοβακία.
Ο Ράινχαρντ Όιγκεν Τρίσταν Χάιντριχ ήταν στέλεχος των SS, ο δεύτερος στην ιεραρχία μετά τον Χάινριχ Χίμλερ και πρωτοστάτης της Τελικής Λύσης, του σχεδίου των Ναζί για το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα.
Μάλιστα, είχε συζητηθεί μέχρι και η διαδοχή του Χίτλερ από αυτόν.
Η Τσεχοσλοβακία καταλήφθηκε από τη ναζιστική Γερμανία τον Απρίλιο του 1939 μετά την συμφωνία του Μονάχου όπου οι Άγγλοι και Γάλλοι υποχρέωσαν την τσέχικη κυβέρνηση να υποταχθεί στους Ναζί. Η διοίκηση του Heydrich που ακολούθησε χαρακτηρίστηκε από καταπίεση, βασανισμούς και δολοφονίες.
Στα τέλη Μαΐου του 1942, τραυματίστηκε από την επίθεσηο Heydrich. Μια εβδομάδα αργότερα, στις 4 Ιουνίου του 1942, πέθανε από σηψαιμία. Ολόκληρη η χώρα πίστευε ότι γνώριζε τι θα επακολουθήσει. Κανένας όμως δεν μπορούσε να προβλέψει την φρίκη που τους ετοίμαζαν οι κατακτητές.
Η αρχή έγινε με ολική απαγόρευση κυκλοφορίας στην Πράγα. Μια τεράστια επιχείρηση αναζήτησης των δραστών ακολούθησε χωρίς όμως αποτέλεσμα. Την εβδομάδα μεταξύ τον τραυματισμό και τον θάνατο του Heydrich 157 άνθρωποι είχαν ήδη εκτελεστεί με συνοπτικές διαδικασίες. Τα χειρότερα όμως δεν είχαν έρθει ακόμη…
Μετά την κηδεία του Heydrich στο Βερολίνο, ο Αδόλφος Χίτλερ, διέταξε τι θα έπρεπε να γίνει στα χωριά που έκρυβαν τους υπεύθυνους. Όλοι οι ενήλικες άνδρες να εκτελούνται και τα γυναικόπαιδα να μεταφέρονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τα παιδιά που είχαν χαρακτήρα και χαρακτηριστικά “Αρείου” να υιοθετούνται από Γερμανικές οικογένειες SS για να γίνουν καλοί Ναζί. Τα υπόλοιπα να ανατραφούν με «άλλους τρόπους». Τέλος, τα χωριά να εξαφανιστούν από τους χάρτες, τίποτα να μην μείνει που να δηλώνει ότι κάποτε υπήρξαν.
Οι εντολές του άρχισαν να εφαρμόζονται αμέσως. Στο χωριό Lidice, που παρά την απουσία αποδείξεων ότι είχαν βρει εκεί καταφύγιο οι στρατιώτες που ήταν υπεύθυνοι για τη δολοφονία του Heydrich, έγινε η αρχή.
Οι άνδρες της SD (Sicherheitsdienst, Υπηρεσία Ασφαλείας της SS) κυκλώνουν την μικρή κωμόπολη . Εδώ γράφεται μια από τις πλέον ειδεχθείς πράξεις του Πολέμου.
Στις 10 Ιουνίου 1942, μία ημερομηνία που οι Ναζί θα σφαγίαζαν δύο χρόνια αργότερα το δικό μας Δίστομο, τρεις αξιωματικοί και είκοσι στρατιώτες συστήνουν εκτελεστικό απόσπασμα, από το οποίο μεθοδικά εκτελούνται όλοι οι άνδρες της πόλης άνω των 16 ετών, συνολικά 172 άτομα, με πυρά πυροβόλων όπλων.
Ανάλογη τύχη είχαν και 11 άνδρες που άλλαζαν βάρδια σε παρακείμενο ορυχείο και δεκαπέντε συγγενείς των εκτελεστών, ανεβάζοντας τον αριθμό των θυμάτων σε 198.
203 γυναίκες και 105 παιδιά συγκεντρώθηκαν στο σχολείο του χωριού. Από εκεί οδηγήθηκαν σε άλλο σχολείο στην κοντινή πόλη Kladno. Τέσσερις από τις γυναίκες ήταν έγκυες. Οι έγκυες μεταφέρθηκαν στο ίδιο νοσοκομείο όπου εξέπνευσε ο Heydrich, για να τους αφαιρεθούν με βίαιο τρόπο τα βρέφη. Οι περισσότερες από τις υπόλοιπες γυναίκες οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ravensbrück όπου έχασαν τη ζωή τους από μια σειρά από ασθένειες. Τα παιδιά στην αρχή μεταφέρθηκαν σε ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο στο Łódź όπου Γερμανοί Αξιωματούχοι έκαναν τον διαχωρισμό ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους. Όσα δεν είχαν τα χαρακτηριστικά που απαιτούνταν, παρά τις αρχικές διαφωνίες, αποφασίστηκε από τον Adolf Eichmann να θανατωθούν.
Εβδομήντα σχεδόν χρόνια πριν, στις 2 Ιουλίου, τα 82 παιδιά παραδόθηκαν στην Γκεστάπο. Από εκεί μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης Chelmno όπου δηλητηριάστηκαν με αέρια. Από τα 105 παιδιά του Lidice, μόνο τα 17 παιδιά επέστρεψαν κάποια στιγμή στο χωριό τους.
Η ίδια η κωμόπολη πυρπολείται. Τα ερείπια καταστρέφονται με δυναμίτη και μπουλντόζες την ισοπεδώνουν, διαγράφοντάς την ολοκληρωτικά από το χάρτη, καθώς διατάσσεται η εκτύπωση χαρτών χωρίς το όνομα της πόλης. Στο χωράφι που κάποτε υπήρχε η πόλη σπέρνεται σιτάρι. Η κωμόπολη αποτέλεσε σύμβολο της Ναζιστικής θηριωδίας.
Την ίδια τύχη έχει και το παρακείμενο χωριό Λέζακι (Lezaky), στο οποίο οι SS ανακάλυψαν τον ασύρματο επικοινωνίας των εκτελεστών, στο οποίο εκτελούνται όλοι οι ενήλικες κάτοικοι.
Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την απελευθέρωση της Τσεχοσλοβακίας από τον Κόκκινο Στρατό της Σοβιετικής Ένωσης, η κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, προχώρησε στην ανοικοδόμηση του Lidice. Το νέο χωριό, που κτίστηκε λίγο πιο μακριά από το παλαιό, ονομάστηκε Νόβο Λίντιτσε (Novo Lidice).
Σε αντίθεση με την τύχη που είχαν σε άλλες χώρες οι συνεργάτες του Χίτλερ, οι οποίοι πρωτοστάτησαν σε ολοκαυτώματα (δεν τιμωρήθηκαν για τις κτηνωδίες τους), ο επικεφαλής της σφαγής του Lidice Συνταγματάρχης των SS Μαξ Ρόστοκ συνελήφθη, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε το 1951.
Κανείς δεν θα μάθει ποτέ αν κάποιο από τα 82 παιδιά έκλαιγε λίγο πριν χάσει την ζωή του, μακριά από το σπίτι, την μητέρα του και τον πατέρα του. Ωστόσο, έστω και με αυτόν τον τρόπο, τα αθώα παιδιά που έχασαν την ζωή τους εκείνη την ημέρα επέστρεψαν και θα κατοικούν για πάντα στο Lidice. Τα 82 χάλκινα αγάλματα, 40 αγόρια και 42 κορίτσια, θα στέκονται εκεί ως αιώνια υπενθύμιση της σφαγής. Τα παιδιά του Lidice βρίσκονται επιτέλους στο σπίτι τους.
Το γλυπτό
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 η Marie Uchytilová ξεκίνησε να δημιουργεί το γλυπτό της, αφιερωμένο στα 82 παιδιά. Δούλευε το έργο με τον σύζυγο της χωρίς να έχει κάποιο συμβόλαιο. Αποφάσισε να μην δημιουργήσει πιστά αντίγραφα των παιδιών που πέθαναν. Ήθελε το έργο της να είναι ένα μνημείο για όλα τα θύματα των πολέμων.
Πέθανε το 1989 και η δουλειά της έμεινε ανολοκλήρωτη. Η Δανέζικη πόλη Alberstlund και άλλοι ξένοι επενδυτές δώρισαν το χρηματικό ποσό που χρειαζόταν για να καλυφθεί το έργο με χαλκό.
Τα πρώτα 35 αγάλματα αποκαλύφθηκαν το 1995. Τα τελευταία δέκα τον Ιούνιο του 2000. Τα αγάλματα των παιδιών είναι τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνεται ότι κοιτούν τους τάφους των οικογενειών τους.